Tο διοξείδιο του άνθρακα (Co2) όπως είναι γνωστό επιφέρει διάφορες επιπτώσεις στο περιβάλλον (κλιματική αλλαγή), αλλά και στην κοινωνική μας ζωή. Οι επιπτώσεις αυτές παρουσιάζονται ολοένα και πιο συχνά ως καταστροφές, τόσο με την μορφή των ακραίων καιρικών φαινομένων, πλημμύρες, καταιγίδες όσο και με την άνοδο της στάθμης της θάλασσάς.
Τέτοιου τύπου καταστροφές όπως αναφέρθηκαν και σε προηγούμενο άρθρο, μπορούν ειδικά στην Κύπρο, να επηρεάσουν σημαντικά τον γεωργικό τομέα με την μείωση των σοδιών, το ενεργειακό σύστημα της Κύπρου αφού αυξάνεται η συχνότητα της διακοπής του ρεύματος ενώ ακόμα μπορεί να επηρεάσει και τον τουρισμό της χώρας μας. Όλα αυτά θα κοστίσουν στην οικονομία της χώρας μας αλλά και στο περιβάλλον.
Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δεν μπορούσε να κλείνει τα μάτια και να επιτρέπει τους αυξημένους ρύπους από Co2 να συνεχίσουν, χωρίς οι αρμόδιοι να πληρώνουν την ζημία που παρέχουν στο περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία. Έτσι, σε αντίθεση με άλλες χώρες που θέσπισαν το λεγόμενο carbon tax (σταθερό φόρο ρύπων €/ton), η ΕΕ αποφάσισε να δημιουργήσει μια αγορά διοξειδίου του άνθρακα και να ακολουθήσει το μοντέλο Cap n trade. Βάσει αυτού περιόρισε τους συνολικούς ρύπους που ανταλλάζονται σε αυτή την αγορά ποσοστιαία κάθε χρόνο, έτσι ώστε να φτάσει τον στόχο μείωσης που θέτει. Εμβαθύνοντας σε αυτό, η ΕΕ θεώρησε ως έτος αναφοράς το 2005 που παρουσίασε αρκετά υψηλό ποσοστό ρύπων και το θεώρησε ως αρχή ή ως το αρχικό «καπάκι» (cap) ή όριο για την δημιουργία των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου (όπου 1 δικαίωμα αντιστοιχεί με ένα τόνο Co2). Αυτό το πρόγραμμα ξεκίνησε το 2008 και το «καπάκι» αντιστοιχούσε με το σύνολο το ρύπων για το 2005 και μειώνοντας το σύνολο αυτών των δικαιωμάτων κατά 1.6% το χρόνο μέχρι το 2020 κατάφερε να μειώσει τους ρύπους κατά 20% που είχε καθορίσει ως στόχο.
Αυτό το πρόγραμμα αντιμετώπισε διάφορες δυσκολίες στο πέρασμα του, όπου για πολλά χρόνια οι κυβερνήσεις δικαιούνταν να διανέμουν δωρεάν μέρος των δικαιωμάτων (όπως έκαναν και για την ΑΗΚ). Πολύς κόσμος χαρακτήρισε αυτό το πρόγραμμα ως αποτυχία, διότι οι τιμές των δικαιωμάτων (co2) δεν ήταν αρκετά ψηλές για να είναι αποτελεσματικές στην μείωση των ρύπων ή ακόμη για να δείξουν το αληθινό αυτό αντίκτυπο του διοξειδίου του άνθρακα. Όμως με το πέρασμα του 2020, όπου η περίοδος χάριτος προς τους διάφορους φορείς και χώρες σταμάτησε, κανένα δικαίωμα εκπομπής ρύπων πλέον δεν δινόταν δωρεάν και μόνο σε δημοπρασίες μπορούσε κανείς να αγοράσει τα συγκεκριμένα δικαιώματα ρύπων, έτσι η τιμή των δικαιωμάτων αυτών αυξήθηκε κατακόρυφα. Αυτή η αύξηση συσχετίζεται και με την ενεργειακή κρίση που περνά η ΕΕ φέτος λόγω του περιορισμού παραγωγής Φυσικού Αερίου (ΦΑ) που υπάρχει και της ραγδαίας αύξησης της τιμής του πετρελαίου. Αυτό έχει ως συνέπεια την απότομη αύξηση τιμής των δικαιωμάτων από 25 €/τόνο(Co2) πριν από την πανδημία στα 80-85€/τόνο(Co2).
Ο συνδυασμός της αύξησης αυτής και το ότι έχουν σταματήσει να παρέχονται από τις κυβερνήσεις τα δικαιώματα αυτά, έπιασε εξ απροόπτου την ΑΗΚ καθώς και πολλούς άλλους που ασχολούνται με τον τομέα αυτό. Το αποτέλεσμα; Ο πολλαπλασιασμός των προβλημάτων που υπάρχουν στο ενεργειακό σύστημα της Κύπρο λόγο του κακού μακροχρόνιου προγραμματισμού που υπάρχει και λόγο της εξάρτησης που έχουμε ως χώρα στον ορυκτό πλούτο. Αυτά είναι τα λεγόμενα "πρόστιμα" που ακούγονται ότι πληρώνει η ΑΗΚ για του ρύπους και φέρουν εν μέρη ευθύνη για την αυξηση της τιμής του ηλεκτρισμού στην Κύπρο, χωρίς όμως αυτά να επεξηγούνται με απλά λόγια στον Κύπριο φορολογούμενο και καταναλωτή.
Αναλύοντας τους αριθμούς αυτών των πληρωμών που γίνονται βλέπουμε τα ακόλουθα:
Χρονιά | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 |
Ποσό (€ εκατ.) | 38,5 | 67 | 74,8 | 139,3* |
Ποσοστό προς τα έξοδα της ΑΗΚ | 5.2% | 8.6% | 9.1%* | 16.2%* |
*υπολογιζόμενο
Το 2020 το κόστος των ρύπων υπολογίζεται ότι έφτασε τα €74,8 εκατ. ποσό που ανέρχεται στο 9.1% του συνολικού κόστους της ΑΗΚ μόνο από τους ρύπους. Ένα εξωφρενικό ποσό, ενώ το 2021 προβλέπεται να αυξηθεί στα €139.3 εκατ. και να αγγίξει το 16.2%. Αυτά τα ποσά αντιστοιχούν σε 1.6 σεντς/kWh αύξηση στην τιμή του ρεύματος για το 2020 και 2.96 σεντς/kWh το 2021. Μετά από αυτές τις αναλύσεις, μόνο για τους ρύπους, διερωτόμαστε σαν πολίτες του κράτους αυτού γιατί ακριβαίνει το ρεύμα στην χώρα μας τόσο πολύ, έχουμε εναλλάχτηκες; Μας ρώτησε εμάς κανένας αν θέλουμε να πληρώσουμε την νύφη;
Κλείνοντας, αξίζει να σημειωθεί ότι μπορεί να μην πληρώνουμε "πρόστιμα" για τους ρύπους στην Κύπρο με την καθαυτό έννοια της λέξης, αλλά σίγουρα τα ποσά και οι λόγοι που πληρώνουμε αυτούς του ρύπους, αναμφισβήτητα θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως πρόστιμα.
By Sotiris Kyprianou
Sotiris is an energy analyst that dedicated his career to the energy sector with degrees in engineering and management in the sector with specialization in renewable energies, energy storage, and energy modeling.